Home > Op-ed | To bottom

Nagrurutap a parikot iti daga

Mayat kaarruba ta natalantan ti maysa a pada a nakurapay nga umili iti syudad ti pakasaritaan dagiti dagdaga iti syudad tayo iti maysa a land congress idi Agosto 31. Agpayso a narikot a banag ti tongtongan mainaig iti daga karkaro dagiti nagsaadan ti balbalay ti ado a nakurapay nga umili.

Bayat nga awan pay ti nalawag a papel a mangipakita a tagtagikuaen dagiti umili ti daga a nagbalayanda, ado a tattao ti mabalin nga umasideg a mangkuna a bagida ti nasao a daga.

Ngem ti panagtagikua ket masapol nga adda’t pangkitaan a papel. Torrens Title, kuna ti maysa nga abogado. Daytoy ti pamaneknek a bagi ti maysa a tao ti daga a klasipikado a “disposable and alienable”. Dagitoy ti makunkuna nga OCT (Original Certificate of Title) wenno TCT (Transfer Certificate of Title).

Iti Baguio, gaputa kaaduan a daga ditoy ket public land, ti estado laeng ti mabalin ng agtagikua ditoy malaksid nga adda ti makunkuna a townsite sales application wenno TSA para iti indibidwal nga aplikante para iti maysa a disu. Daytoy ti adda a nakalanad iti Baguio Charter idi Setyembre 1, 1909. Gaputa kaaduan a daga ket proklamado kas government reservation, masapol ti maysa a proklamasyon ti President wenno ti maysa nga aksyon ti kongngreso tapno mabaliwan ti galad ti panagtagikua kadagitoy.

Daytoy Baguio Charter ngarud ti nangted kadagiti dadduma a tattao iti karbengan a mangtagikua ti dagdaga ditoy syudad. Babaen iti bidding wenno tinnawaran, nailako ti ahensya ti gobyerno kadagiti pribado a korporasyon, institusyon, pamilya ken indibidwal dagiti daga.

Kasano ak ngarud ngay a maka-apply ket kurang met ti siping ko? Maysa a taga-Banawe ti kasla awan babbabawi a nagsau. Ket no agpayso nga awan ti kuwartana, saan a makagatang ti daga iti syudad ti Baguio, saan aya, Apo Abogado?

Uray dagiti daga a tagikua dagiti sigud nga umili, a saan naka-ala ti OCT idi damo, naawanandn ti karbengan a mangtagikua, malaksid a naiproseso dagiti papeles da sakbay a naiyulog ti Indigenous People’s Rights Act of 1997 (IPRA). Dagiti maiprosporseso itatta kas ancestral land claims ket nairugin idi pay awan ti IPRA.

Kaspangarigan ket naideklara babaen iti Presidential Proclamation nga alienable and disposable ti daga, masapol manen nga aplayan daytoy ti TSA ken bayadan iti gobyerno ti balorna.

Kasano ngay no malpas a madeklara ket dagiti babaknang met laeng ti makalak-am iti gundaway? Ay kasta a talaga, kaarruba… malaksid nga ag-urnong kan itatta ti barya-barya.

No siak a maysa, nalaklaka ti ag-urnong ti pigsa tapno irengreng a masuktan ti Baguio Charter ti maysa a paglintegan a mangipalubos kadagiti napanglaw nga agnanaed a matagikua iti syudad dagiti nagsaadan ti balbalayda.

Saan tayo a dawaten a libre dagitoy a daga. Bayadan tayo, kas kuna ti maysa a konsehal. Saanda laeng koma nga ipaima iti pribado a negosyante ken politiko ti panagmanehar ti agrurutap a parikot tayo mainaig iti daga. #

Home > Op-ed | Back to top